Çin, havacılık sektöründe dışa bağımlılığını azaltma yolunda hızla ilerliyor. Yerli üretici Commercial Aircraft Corporation of China (COMAC), bölgesel, orta ve uzun menzilli yolcu uçaklarıyla küresel rekabete güçlü bir giriş yapıyor. Zhuhai Airshow’da yapılan duyurularla birlikte COMAC, C909, C919 ve C929 modelleri için önemli siparişler aldı ve Airbus ile Boeing’in pazardaki hakimiyetine meydan okumaya başladı.
Çin’in ilk yerli bölgesel jeti ARJ21, yeni bir marka kimliğiyle C909 adı altında yeniden konumlandırıldı. Hainan Airlines ve Colorful Guizhou Airlines, toplam 70 adet C909 siparişi verdi. 78 ila 97 koltuk kapasitesine sahip olan C909, kısa mesafeli uçuşlar için tasarlandı ve güçlü kalkış-iniş performansıyla Çin iç hatları ve Güneydoğu Asya pazarına hitap ediyor.
COMAC, C909’un yeni kimliğiyle küresel siparişleri artırmayı hedefliyor. Airbus’ın A220 ve Embraer’in E-Jet serisine rakip olması beklenen C909, Çin’in bölgesel havacılık pazarında kendi uçaklarını kullanma stratejisinin bir parçası olarak görülüyor.
C919, Airbus A320 ve Boeing 737’ye doğrudan rakip olarak konumlandırılan Çin’in ilk dar gövdeli yolcu uçağı. 2022’de ilk teslimatlarını gerçekleştiren C919, 2023’ten itibaren ticari uçuşlara başladı ve şimdiye kadar yaklaşık 13 uçak hizmete girdi.
Son olarak Hainan Airlines, C919 için 60 adetlik sipariş verdi. COMAC, 2024 itibarıyla 50 yeni uçak teslim etmeyi ve yıllık üretimi 100’ün üzerine çıkarmayı hedefliyor. Ancak uçak hâlâ Batılı motor ve aviyonik bileşenlere bağımlı. ABD-Çin ticari gerilimleri, bu bileşenlerin tedarikini etkileyebilir ve C919’un büyüme sürecini yavaşlatabilir.
Çin’in uzun menzilli yolcu uçağı projesi C929, Airbus A350 ve Boeing 787’ye rakip olarak geliştiriliyor. COMAC, ilk müşterisi olarak Air China ile ön sipariş anlaşması yaptı. 280 yolcu kapasitesi ve 12 bin kilometre menziliyle C929’un ilk teslimatının 2027’de yapılması planlanıyor.
Başlangıçta Rusya ile ortak geliştirilen proje, Moskova’nın çekilmesiyle tamamen Çin’e geçti. Uçağın motor tedarikçisi henüz kesinleşmezken, Rolls-Royce ve General Electric seçenekleri değerlendiriliyor. Ancak Çin’in, uzun vadede kendi motorunu üretmeyi hedeflediği biliniyor.
COMAC’ın yükselişi, ABD ile Çin arasındaki ticari gerilimler ve küresel havacılık pazarındaki dengeler açısından dikkatle izleniyor. Boeing ve Airbus’ın uzun yıllardır süregelen hakimiyetine karşı alternatif bir üretici olarak konumlanan COMAC, özellikle C919 modeli ile uluslararası pazarda rekabet gücünü artırıyor.
Ancak bu yükseliş, ABD’nin teknoloji transferi ve tedarik zinciri üzerindeki kısıtlamaları nedeniyle sınırlarla karşılaşabilir. Çin hükümetinin havacılık sektörüne sağladığı teşvikler ve iç pazarın büyüklüğü, COMAC’a önemli bir avantaj sunuyor.
Boeing, Çin’den gelen siparişlerde kayıplar yaşarken, Airbus ülkedeki üretim hattı sayesinde pazardaki hâkimiyetini koruyor. Çinli havayollarının Airbus için 323, Boeing için ise 135 bekleyen siparişi bulunuyor. Ancak Çin hükümetinin yerli üretimi teşvik etme stratejisi, COMAC’ın pazardaki payını artırmasını sağlayabilir.
Çin’in yerli uçak üretiminde attığı adımlar, küresel havacılık sektöründeki rekabeti yeniden şekillendiriyor. COMAC’ın C909, C919 ve C929 modelleriyle pazar payını artırması, Boeing ve Airbus’ın Çin pazarındaki hakimiyetini zorlayabilir. Ancak ABD-Çin ilişkileri, tedarik zinciri ve teknolojik bağımlılık gibi faktörler, bu sürecin hızını belirleyecek.
